اختلال نقص توجه بیش‌فعالی به عنوان یک اختلال عصبی-رشدی است که عموما در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود و می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد. ADHD با الگوهای مداوم بی‌توجهی، بیش‌فعالی و یا تکانشگری مشخص می‌شود که در عملکرد فرد اختلال ایجاد می‌کند. که به سه نوع دسته بندی می‌شود.
1️⃣ نوع بی‌توجهی که در آن فرد در تمرکز، توجه به جزئیات، پیروی از دستورالعمل‌ها و سازماندهی کارها مشکل دارد. به راحتی حواسش پرت شده و وسایل خود را گم می‌کند و در به خاطر سپردن رویدادهای مهم زندگی‌اش مشکل دارد.
❗️این نوع ADHD گاهی اوقات “ADD” (اختلال نقص توجه) نامیده می‌شود.❗️
2️⃣ نوع بیش‌فعالی-تکانشگری که در این نوع، فرد بیش از حد فعال بوده ، نمی‌تواند آرام بنشیند، زیاد صحبت می‌کند، به طور مداوم در حال حرکت است و اغلب بدون فکر عمل می‌کند. اغلب در انتظار نوبت خود ماندن برایش مشکل است، صحبت دیگران را قطع می کند و کارهای خطرناک انجام می‌دهد.
3️⃣ نوع ترکیبی که در آن ، ترکیبی از علائم بی‌توجهی و بیش‌فعالی-تکانشگری است.
📍تشخیص ADHD باید توسط یک متخصص سلامت روان یک روانپزشک یا روانشناس بالینی تعیین گردد که بستگی به چند نکته دارد:
✔️بررسی تاریخچه پزشکی فرد
✔️ارزیابی علائم و نشانه‌ها
✔️در نظر گرفتن تاثیر این علائم بر عملکرد روزانه فرد
✅علل بروز ADHD
علل دقیق بروز این اختلال هنوز معلوم نیست اما عوامل ژنتیکی، عصبی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند.
1. عوامل ژنتیکی:
وراثت: مطالعات نشان داده‌اند که ADHD یک اختلال ارثی بوده به این معنی که اگر یکی از والدین یا خواهر و برادرها به ADHD مبتلا باشند، احتمال ابتلای فرد به این اختلال بیشتر است.
ژن‌های خاص: ژن‌هایی که بیشتر در تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین دخیل هستند و نقش مهمی در توجه، تمرکز و حرکت دارند.
2. عوامل عصبی:
🖊️ساختار و عملکرد مغز: مطالعات تصویربرداری مغز نشان داده‌اند که در افراد مبتلا به ADHD تفاوت‌هایی در ساختار و عملکرد برخی از مناطق مغز وجود دارد. به طور خاص، مناطقی که در کنترل توجه، برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و کنترل تکانه‌ها نقش دارند (مانند قشر پیش‌پیشانی) ممکن است کوچک‌تر یا کم‌فعالیت تر باشند.
🖊️انتقال‌دهنده‌های عصبی: عدم تعادل در سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین می‌تواند در بروز علائم ADHD نقش داشته باشد. که در انتقال سیگنال‌ها بین سلول‌های عصبی دارند و در تنظیم توجه، تمرکز و حرکت دخیل هستند.
3. عوامل محیطی:
🖊️قرار گرفتن در معرض مواد سمی در دوران بارداری:مصرف الکل، دخانیات یا مواد مخدر توسط مادر در دوران بارداری
🖊️زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد
🖊️آسیب مغزی: ضربه به سر و آسیب مغزی در دوران کودکی
🖊️قرار گرفتن در معرض سموم محیطی: برخی از سموم محیطی مانند سرب
📝درمان ADHD یک درمان ترکیبی شامل :
1. دارو:
داروهای محرک: این داروها (مانند متیل‌فنیدات و آمفتامین) که با افزایش سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز، به بهبود تمرکز، توجه و کنترل تکانه‌ها کمک می‌کنند. داروهای محرک معمولاً به خوبی تحمل می‌شوند، اما ممکن است عوارض جانبی مانند کاهش اشتها، بی‌خوابی و افزایش ضربان قلب داشته باشند.
داروهای غیرمحرک: این داروها (مانند اتوموکستین و گوانفاسین) برای افرادی که نمی‌توانند داروهای محرک مصرف کنند یا به عوارض جانبی آن‌ها حساس هستند، مناسب هستند که با تأثیر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی، به بهبود تمرکز و توجه کمک می‌کنند.
2. رفتاردرمانی :
رفتاردرمانی شناختی : این نوع درمان به فرد کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری منفی خود را شناسایی و تغییر دهد.
آموزش مهارت‌های اجتماعی: این نوع درمان به فرد کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را بهبود بخشد.
آموزش والدین: آموزش والدین به والدین کمک می‌کند تا درک بهتری از ADHD داشته باشند و راهکارهای موثری برای مدیریت رفتار فرزند خود یاد بگیرند.
3. سایر روش‌های درمانی:
تغذیه و ورزش: رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌تواند به بهبود عملکرد مغز و کاهش علائم ADHD کمک کند.
مداخله‌های مدرسه: معلمان و مربیان می‌توانند با ایجاد یک محیط یادگیری ساختاریافته، ارائه حمایت‌های اضافی و تطبیق تکالیف، به دانش‌آموزان مبتلا به ADHD کمک کنند.
نکات مهم:
📍هیچ عامل واحدی به تنهایی باعث ADHD نمی‌شود.
📍عوامل ژنتیکی نقش مهمی در ایجاد ADHD دارند، اما عوامل محیطی نیز می‌توانند تاثیرگذار باشند.
📍مهم است به یاد داشته باشید که ADHD یک اختلال پیچیده است و درک کامل علل آن نیازمند تحقیقات بیشتری است.
📍درمان ADHD باید بر اساس نیازهای فردی هر شخص تنظیم شود.
✍️اگر نگران این هستید که شما یا فرزندتان ممکن است ADHD داشته باشید، با یک متخصص بهداشت روان مشورت کنید.